Oczekiwania wobec branży są duże, ponieważ jej wpływ jest znaczący. Łatwo go zobrazować na przykładzie wartości słoika zbudowanego z łańcucha składającego się z 1959 ogniw. Do jego produkcji potrzebnych jest 659 substancji, z czego do atmosfery emitowanych jest 220 z nich. Każde ze wspomnianych 1959 ogniw musi być transportowane.
Wpływ branży widoczny jest również w liczbach. Branża TSL generuje 6,5% PKB, zatrudnia ok. miliona osób, 230 000 pojazdów ciężarowych należy do polskich firm, a 25% europejskiego rynku przewozów międzynarodowych obsługują przedsiębiorstwa znad Wisły.
Przepisy na rzecz zrównoważonego rozwoju
10 listopada 2022 r. Parlament Europejski przyjął dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju – CSRD (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive).
W myśl dyrektywy od 1 stycznia 2024 r. raportować dane dotyczące zrównoważonego rozwoju będą musiały duże spółki interesu publicznego (zatrudniające powyżej 500 pracowników) już objęte dyrektywą NFRD, wraz z ujawnieniami w 2025 r. Od 1 stycznia 2025 r. dyrektywa obejmie duże przedsiębiorstwa, które obecnie nie podlegają dyrektywie NFRD (z ponad 250 pracownikami i/lub 40 mln EUR obrotów i/lub 20 mln EUR całkowitych aktywów), wraz z ujawnieniami w 2026 r. Od 1 stycznia 2026 r. przepis zacznie dotyczyć MŚP i innych przedsiębiorstw notowanych na giełdzie, wraz z ujawnieniami w 2027 r. Szacuje się, że CSRD obejmie szacunkowo ok. 40 000 spółek. Wśród nich znajdą się zarówno same firmy z branży TSL, jak i ich klienci, którzy będą wymagali od swoich operatów logistycznych danych do raportów ESG.
Obowiązek ujawniania informacji o zrównoważonym rozwoju przedsiębiorstw zgodnie z powstającymi Europejskimi Standardami Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards, ESRS) oznacza konieczność poddania się obowiązkowemu audytowi przeprowadzonemu przez biegłego rewidenta lub inny podmiot uprawniony do wykonania usług poświadczających w tym zakresie. Istotny jest fakt, że podanie nieprawdziwych danych będzie podlegało odpowiedzialności karnej i finansowej – również dla członków zarządu. Tym większy nacisk będzie kładziony na rzetelne dane własne, a także pochodzące od dostawców – np. usług transportowych.
Dodatkowo duże znaczenie dla branży TSL ma dyrektywa CSRDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), która ma wejść w życie w podobnym czasie co CSRD i która nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek należytej staranności w łańcuchu dostaw w zakresie przestrzegania praw człowieka i norm środowiskowych.
Odpowiednik CSDDD, ustawa LkSG, działa już w Niemczech. Została ogłoszona w 2021 i już od 2023 r. niemieckie firmy będą musiały raportować realizację tego obowiązku, co z pewnością przełoży się na wymagania wobec ich dostawców, czyli również wobec eksporterów z Polski, a także na firmy z sektora TSL.
Świadomi konsumenci
Badania potwierdzają coraz większą świadomość konsumentów oraz rosnące oczekiwania stawiane firmom w zakresie działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Według Raportu Odpowiedzialny e-commerce 2022 wydawanego regularnie przez Izbę Gospodarki Elektronicznej 67% konsumentów deklaruje, że bierze pod uwagę przy zakupach w sieci, czy e-sklep jest firmą działającą zgodnie z zasadami ESG. Na aspekt ekologicznego opakowania produktu uwagę zwraca 61% internautów.
W badaniu The Future of Business Citizenship przeprowadzonym w 17 krajach, w tym w Polsce, 73% spośród wszystkich badanych stwierdziło, że rządy poszczególnych krajów nie potrafią poradzić sobie z wyzwaniami związanymi z globalną sytuacją ekonomiczną, ochroną zdrowia lub środowiska naturalnego.
Aż 83% badanych z pokolenia Y oczekuje zwiększenia aktywności biznesu w tym zakresie. Warto dodać, że w 2025 r. ok. 43% wszystkich pracowników będą stanowili przedstawiciele pokolenia Y (a razem z generacją Z – ok. 63%).
Nie tylko klienci indywidualni kładą nacisk na działania firm w zakresie ESG. 58% firm produkcyjnych i handlowych oraz 49% firm 3PL w Europie zastrzega sobie prawo do zakończenia relacji biznesowej, jeśli kontrahent z łańcucha dostaw nie spełnia celów ESG.
Znaczący wpływ
Duże znaczenie ma wzrastająca świadomość wpływu na szeroko rozumiane otoczenie przedsiębiorstw logistycznych i transportowych. Transport drogowy generuje 9% światowej emisji CO₂, z czego 62% przypada na pojazdy ciężarowe. Oznacza to, że do atmosfery dostaje się ok. 1,8 mld t CO₂ rocznie.
Pobieżna analiza strategii ESG przedsiębiorstw z sektora TSL jasno wskazuje, że z 17 wskazanych przez UN celów zrównoważonego rozwoju najczęściej pojawiającym się jest cel 13. – działania w dziedzinie klimatu.
Strategie ESG firm z branży TSL opisują ambitne cele w tym obszarze. Niektóre z nich, np. Raben Group, otrzymały kredyt związany ze zrównoważonym rozwojem – Sustainability Linked Loan (SLL). Marża kredytu, którego kwota opiewa w tym przypadku na 225 mln euro, zależna jest od spełnienia przez Grupę Raben warunków określanych przez pięć kluczowych wskaźników efektywności ESG dla sektora transportu drogowego i logistyki. Cele stanowią połączenie wewnętrznych KPI i oceny wskaźników ESG przez podmiot zewnętrzny. Wśród nich wymienione zostały:
- redukcja intensywności emisji z obiektów Raben o 30%,
- redukcja intensywności emisji z działalności transportowej o 10%,
- udział pojazdów spełniających normy Euro V i VI we flocie na poziomie 96%,
- relatywna optymalizacja przewozów drogowych dzięki wyższej efektywności transportu,
- wyliczenia dotyczące gazów cieplarnianych – aktualizacja i rozbudowa kalkulatora CO₂ dla transportu.
Nacisk na cele związane z redukcją GHG jest nieprzypadkowy. Zgodnie z opublikowanym w lipcu 2021 r. przez KE pakietem legislacyjnym dotyczącym klimatu i energii o nazwie Fit for 55 do 2030 r. emisje gazów cieplarnianych mają być zmniejszone o 55% względem roku 1990. Do 2050 r. UE ma zamiar osiągnąć zerową emisję netto. Nowy cel klimatyczny wraz z pakietem Fit for 55 są elementami Europejskiego Zielonego Ładu przyjętego w grudniu 2019 r. Ambitne plany obejmują wiele sektorów gospodarki, w tym m.in. transportu. Ponadto, coraz więcej europejskich miast wprowadza strefy niskoemisyjnego transportu. Obecnie w Europie funkcjonuje ponad 220 obszarów, a ich liczba cały czas rośnie. To wszystko sprawia, że samochody elektryczne będą zyskiwać coraz większe znaczenie w sektorze logistyki miejskiej.
W myśl Europejskiego Zielonego Ładu do 2030 r. w użytku będzie co najmniej 30 mln bezemisyjnych samochodów osobowych i 80 tys. ciężarowych, do 2050 r. niemal wszystkie samochody osobowe, samochody dostawcze, autobusy i nowe pojazdy ciężkie będą bezemisyjne. Branża TSL przygotowuje się do tego wyzwania już od dłuższego czasu. Od 2020 r. firma No Limit wprowadziła usługę miejskich dostaw samochodami elektrycznymi, a w 2021 r. DPD Polska rozszerzyło swoją flotę busów kurierskich o 100 elektrycznych vanów oraz postawiło ponad 150 własnych stacji do ładowania.
Magazyny z certyfikatami
Według Forbes połowa magazynów w Polsce ma ekologiczne certyfikaty. Najemcom zależy na ograniczeniu zużycia mediów, zwłaszcza energii, a co za tym idzie obniżeniu emisji CO₂.
Jak podaje Panattoni, w Polsce znajduje się obecnie ponad 28 mln m² powierzchni magazynowych, a blisko połowa przeszła certyfikację środowiskową. Ponadto 70% certyfikacji zostało wykonanych w ostatnich trzech latach.
Ekologiczne certyfikaty BREEAM lub LEED to widoczny trend na rynku magazynowym. Świetliki zapewniające dostęp do światła dziennego, oświetlenie LED sterowane czujnikami ruchu czy efektywne podgrzewanie podłogowe magazynu, zasilanie panelami fotowoltaicznymi to już niemal codzienność, obrazująca jak istotne jest planowanie już na etapie projektowania inwestycji. Jednak na tym nie kończą się działania operatorów logistycznych, którzy coraz częściej stawiają sobie za cel osiągnięcie neutralności emisyjnej już do 2030 r. Wózki widłowe z bateriami Li-lon czy ekologiczne opakowania towarów to kolejne elementy zielonej logistyki.
Mniej dokumentów, więcej drzew
Emisja CO₂ w transporcie to niejedyne wyzwanie dotyczące branż TSL.
Na terytorium UE rocznie wykorzystuje się ok. 150–200 mln sztuk papierowych dokumentów. Wdrożenie elektronicznego listu przewozowego może pozwolić na oszczędność ok. 180–900 tys. drzew rocznie oraz ograniczenie emisji CO₂ o ok. 60 tys. t rocznie.
Maspex dąży do zastąpienia 350 tys. papierowych dokumentów transportowych rocznie ich cyfrową wersją. W ten sposób, w ciągu 12 miesięcy, firma chce zaoszczędzić nawet 100 tys. zł.
W połowie 2022 r. spółki Fresh Logistics Polska (Grupa Raben), Lactalis Polska i Jeronimo Martins wdrożyły pierwszą fazę modelu Paperless. Skupiły się w niej na uproszczeniu procesu dostaw towarów od producenta do odbiorcy, realizowanego przez operatora logistycznego przy wykorzystaniu standardów GS1, komunikatu DESADV.
Efektem wdrożenia logistyki bez papieru była nie tylko oszczędność zasobów naturalnych, ale także krótszy o 44% czas przyjęcia dostaw. Komunikat DESADV zawierający pełną informację na temat struktury dostawy umożliwia jej automatyczne przyjęcie (skanowanie etykiet logistycznych z dostawy w referencji do DESADV, automatyczne generowanie PZ w referencji do DESADV), bez konieczności ręcznego wprowadzania danych do systemu. W rezultacie spadek kosztów obsługi dostaw sięgnął 38%.
Nie tylko środowisko
Wśród wyzwań w branży TSL wymienia się brak kierowców. Najnowsze dane IRU wskazują, że na świecie brakuje 2,6 mln kierowców. W Europie brakuje 380 tys. kierowców ciężarówek, w krajach Eurazji (Rosja, Ukraina, Turcja, Uzbekistan) 160 tys., z tego połowę w Turcji. W Europie i pobliskich krajach Azji nieobsadzonych jest blisko 15% samochodów. IRU uważa, że szansą dla branży transportu drogowego są kobiety.
W Europie bezrobocie wśród kobiet wynosi 7% i jest o punkt procentowy wyższe niż wśród mężczyzn. IRU wylicza, że kobiety stanowią nieco ponad 3% europejskich kierowców.
Zarazem wśród pracowników branży transportowej w Europie kobiety stanowią 22% firmowego personelu, a udział w kobiet wśród wszystkich pracowników sięga 49%.
Niektóre z firm, np. Arra Group, w strategii ESG za cel stawiają sobie właśnie promocję roli kobiet i wzmacnianie ich pozycji w branży. Na podstawie badania Gartnera „The Women in Supply Chain Survey 2021” na świecie ok. 40% pracowników obsługujących łańcuchy dostaw to kobiety. Nierówności na rynku pracy w Polsce kosztują miliardy złotych. Ich zmniejszenie przyniosłoby wymierne korzyści dla polskiej gospodarki. Według McKinsey do 2030 r. może to być dodatkowe ponad 9% PKB Polski (równowartość 300 mld zł rocznie) w skali całej gospodarki.
Pytają i będą pytać
Krajowa Izba Gospodarcza szacuje, że w latach 2023–2024 zapytania o kwestie zrównoważonego rozwoju dostanie od swoich kontrahentów ok. 37 000 firm. W latach 2025–2026 kolejne 99 000 przedsiębiorców będzie musiało odpowiedzieć na pytania dotyczące ESG stawiane przez partnerów biznesowych.
W branży TSL te pytania zadawane są już od dawna. Duże, międzynarodowe przetargi logistyczne i transportowe od lat nie dotyczą już tylko ceny, ale także wpływu operatora na szeroko rozumiane otoczenie. Klienci coraz częściej wymagają od swoich partnerów logistycznych niezależnej oceny praktyk ESG. Służy temu m.in. EcoVaids, międzynarodowa platforma ratingowa, przeprowadzająca ocenę firm w zakresie działań i praktyk z czterech zakresów: środowiskowego, społecznego, etycznego i dotyczącego łańcucha dostaw. Na jej liście wysokie miejsca zajmują m.in. Raben Group, PEKAES Gdańsk-Oliwa czy No Limit.
Prof. Halina Brdulak, propagatorka zrównoważonego rozwoju w branży TSL oraz twórczyni Rankingu Firm TSL, w pierwszym popandemicznym zestawieniu przedsiębiorstw z tego sektora podkreślała, że badanie pokazało, iż zrównoważony rozwój zaczyna przynosić efekty. Przychody i rentowność firm, które na niego postawiły, wzrosły szybciej – nawet, a może zwłaszcza, w tym trudnym dla wszystkich branż okresie.
